Achtergrond informatie over Palladio/Renaissance architectuur

Andrea di Pietro della Gondola (Palladio) (Padua, 30 november 1508 – Vicenza, 19 augustus 1580) was een Italiaanse architect. - De naam Palladio werd hem gegeven door zijn eerste opdrachtgever Gian Giorgio Trissino, als verwijzing naar Pallas Athene de Griekse godin van de Wijsheid.

Andrea Palladio is de belangrijkste architect van de late renaissance in Italië. Hij heeft een bijzonder harmonisch classicistisch schoonheidsideaal verwezenlijkt. Symmetrie en uitgebalanceerde verhoudingen vormen een wezenlijk aspect van zijn architectuur. Zijn statige gebouwen zijn afgestemd op de omgeving.

Palladio werd geboren in Padua, als zoon van een molenaar. Op dertienjarige leeftijd ging hij in de leer bij een steenhouwer, maar vluchtte een jaar later om onder zijn contract uit te komen. Hij belandde in de gilde van steenhouwers en metselaars in de Vicenza, alwaar hij na enige jaren graaf Giangiorgio Trissino ontmoette. Deze ontdekte zijn architectonische kwaliteiten en gaf hem zijn naam Palladio, naar de Griekse godin Pallas Athene.

Dankzij Trissino kon Palladio doordringen tot de adellijke kringen van Vicenza en mocht hij meedoen aan een prijsvraag voor een nieuwe façade van het stadhuis. Geïnspireerd door een eveneens door de adel bekostigde studiereis naar de antieke ruïnes in Rome ontwierp hij een klassieke gevel voor het Middeleeuwse gebouw. In hetzelfde jaar 1549 werkte hij mee aan het ontwerp van het Palazzo della Ragione in Vicenza. Hij was verantwoordelijk voor de loggia's, die voldeden aan het klassieke verhoudingsideaal. 

Thema’s die Palladio gebruikte:

De antieken

Palladio bleef zoeken naar een validatie van de relatie tussen de klassieke oudheid en zijn eigen architectuur door bijvoorbeeld het terugkijken naar de antieken te rechtvaardigen met het feit dat de Romeinen ver vooruit waren op hun opvolgers. Hij plaatste zijn eigen architectuur op gelijke hoogte aan deze van de antieken, het was geen revival noch imitatie van de antieke gebouwen, maar wel een voortzetting of vervolg ervan.

De villa

Uit de reizen naar Rome wist Palladio de Rennaissance-idealen van zijn voorgangers Alberti en Bramante te assimileren in enkele prachtige villa's in Venetië. Deze waren innoverende nieuwe gebouwen, ze waren landbouwmachines en representeerden de sociale status van de eigenaar. Palladio heeft zijn gebouwen extreem gerationalliseerd. Zijn gebouwen bezaten een strakke, symmetrische opbouw. Hij gebruikte als eerste het klassieke tempelfronton in de gevel van een villa. De woonkamer had steeds een zicht op het omliggende landschap. De relatie van de villa met haar omgeving was enorm belangrijk. 'Een villa moet indien mogelijk op een heuvel gebouwd worden omdat dit mooi en gezond is, en gelegen zijn aan een bevaarbare rivier omdat dit handig is, transportkosten drukt en er mooi uitziet'.

Natuur

Een belangrijk begrip in de architectuurtheorie en –praktijk van Palladio is natuur. Net als Daniel Barbaro was hij ervan overtuigd dat architectuur een rationele adaptatie van de natuur is. Architectuur moest een eenvoud bevatten om ‘net als de natuur’ te zijn. Die eenvoud is duidelijk te zien in Palladio zijn ontwerpen, waar hij eenvoudige transformaties toepast op basisvormen. De overeenkomsten tussen kunst en natuur, vermeld Palladio in boek een, twee en drie van zijn I Quattro Libri dell'Architettura. Waarin hij bijvoorbeeld kolommen met bomen vergelijkt en de pijlers van een brug met de poten van dieren.

Renaissance Architectuur

De vroege renaissance bouwkunst werd in Florence, Italië, ontwikkeld. In die tijd beschouwde men de rol van Florence op politiek en cultureel gebied vergelijkbaar met die van Athene ten tijde van Perikles. Het imago van Florence als nieuw Athene moet diepe indruk gemaakt hebben, want vanaf 1400 begonnen de Florentijnen een ijverige campagne om kunstwerken te voltooien en nieuw in opdracht te geven. Het zelfbewuste gedrag van de Florentijnen en hun drang om de andere Italiaanse stadstaten ook in cultureel opzicht te verbazen maakte deze stad tot centrum van de vroege renaissance kunst. Men werd hierbij geinspireerd door de Griekse en Romeinse beschavingen omdat men vondt dat de mens in die tijd het hoogst mogelijke had bereikt

Fillippo Brunnelleschi wordt wel gezien als de grondlegger. Zijn duidelijke belangstelling voor techniek en wetenschap komt tot uitdrukking in de constructie van de koepel voor de Dom van Florence, de Santa Maria del Fiore (1420-1434). De koepel heeft een doorsnede van 45 meter en bereikt op het hoogste punt 90 meter. Daarmee is de grootste koepel tot dan toe geconstrueerd. Dit gigantische bouwwerk rust op vier haast onzichtbare, in de muur verwerkte pijlers. De koepel is in perfect evenwicht met de rest van het gebouw, waardoor hij niets van de enorme zwaarte verraadt. Kortom, een gebouw dat harmonie, evenwicht en verlichting uitstraalt. De plattegrond van het gebouw is echter nog wel op het romaanse kruis gebaseerd, daterend uit de middeleeuwen.

In de latere renaissance architectuur wordt het streven naar harmonie en de juiste verhouding, het evenwicht nog verder benadrukt door toepassing van een centrale plattegrond. Men greep terug naar het griekse kruis als plattegrond voor hun gebouwen evenals de centrale plattegrond de cirkel. Perfecte symmetrie werd nagestreefd om de ultieme harmonie uit te drukken.

Een hoogtepunt in de hoogrenaissance bouwkunst is de Tempietto, die in 1502 door Donato Bramante werd gebouwd. De centraalbouw, de zuilen, het fries met metopen en triglieven: alles wijst op klassieke invloed.

Vrijwel alle gebouwen die in de 16e eeuw werden gebouwd, volgen dezelfe principes en laten deze klassieke invloeden duidelijk zien.

Casey Abas [2026117]

4 boeken van Palladio:

1.Eigenschappen ,indeling en afmetingen van de ruimtes.

De villa’s van Palladio hadden in het algemeen de volgende belangrijke ruimtes:

·         Loggia’s:

Deze hebben verschillende distributies: aan de voor- en achterkant van de woning, links en rechts , of in het midden van de woning. In het laatste geval is er dus maar een loggia.

·         Kamers:

De kamers waren verdeeld over alle kanten van de entree en de zaal, en dus moesten ze zowel van de links als rechts van de villa de zelfde afmetingen hebben. Deze distributie had zijn invloed op de draagstructuur van de woning. Op deze manier heeft Palladio voorkomen dat het huis zou instorten.

Er waren in principe 7 verschillende vormen van kamers:

1.       Rond

2.       Vierkand

3.       De lengte gelijk aan de diagonal van de vierkant

Of gelijk aan de breedte

4.       Vierkant+ 1/3 van de vierkant

5.       Vierkant +1/2 vierkant

6.       Vierkant + 2/3 vierkant

7.       2 Vierkanten

Zowel de entree als de zaal werden waren in het midden van de villa geplaatst en op de mooiste plaatsen waar alle andere ruimten verbonden zijn. Deze waren in een vroegere stadium entree genoemd en later zaal.

·         Entree:

In deze ruimte werd men ontvangt door de huismeester , en werd er ook onderhandelt.

·         Zaal:

De zaal was de grootste gedeelte en  werd gebruikt voor feesten, voorstellingen, trouwerijen e.d. Volgens Palladio waren de zalen niet groter dan 2 squares. Belangrijk was niet alleen dat deze groot genoeg waren , maar ook dat iedereen dia daar was kon zien wat er daar gebeurde.

2.Verhardingen en plafonds

Verhardingen worden gemaakt van terrazo (uit Venetie), baksteen of fijnkorrelig steen.

Bakstenen vloeren gaven het huis een esthetische waarde , vanwege de diversiteit in kleuren die er verkrijgbaar waren.

De vloeren van fijnkorrelig steen waren meer geschikt voor de loggia’s en publieke ruimtes, dit omdat deze steen de ruimtes aanzienlijk kouder maakten.

Plafonds

De plafonds werden naar smaak van de eigenaar op verschillende manieren uitgevoerd. Sommigen vonden het interessant om in houten nissen schilderijen te plaatsen ,elk gedecoreerd volgend bepaalde ontwerpen , maar niet met een bepaalde regel.

       

3.Hoogte van de kamers

De kamers konden of een plafond of een gewelf zijn.

Als het om een plafond ging was de hoogte van de verharding tot aan de dwarsbalk gelijk aan de breedte van de kamer, en de kamers op de verdieping zijn gelijk aan 1/6^de minder in de hoogte van de kamers op de begane grond.

Rekenmethodes

Als het om een gewelf gaat , is de hoogte van deze, bij vierkante kamers 1/3^de groter dan de breedte van de kamer. Maar voor de rechthoekige kamers is het belangrijk om de hoogte af te leiden van de breedte en de lengte , zodat ze de juiste verhouding tot elkaar krijgen.

Dit doen we door de breedte en de lengte bij elkaar op te tellen en het product hiervan te delen in 2 gelijke onderdelen zodat een van die twee helften de lengte wordt van het gewelf.

                                                           

Ook kunnen we de hoogte van het gewelf bepalen door de breedte en de lengte van de kamer (CB) bij elkaar op te tellen om een lijn (BF) te vormen. Vervolgens delen we het in 2 gelijke onderdelen bij punt E, die we als centraal punt gebruiken ,en maken we een halve cirkel (BGF) en strekken AC tot aan Punt G.

 

  

     

Sharlene Esser [2029046]

Verhoudingen in Villa Malcontenta

Zoals gezet in de vorige blog, probeerde Palladio een absolute harmonie te creëren in/met zijn gebouwen. Deze harmonie probeert hij te bereiken met verhoudingen welke uit de muziek zijn afgeleid en deze zal ik in deze blog gaan behandelen.

In afbeelding 1 zie je dat de villa zelf een verhouding van 2:3 bevat. Wanneer je de patio met bijbehorende trappen, welke op zichzelf staand een verhouding van 1:3 heeft, erbij neemt zul je zien dat het geheel een perfect vierkant is met logischerwijs dus een verhouding van 1:1.

In afbeelding 2 is er te zien dat Palladio heeft gekozen om villa Malcontenta op te bouwen uit vlakken met 4 verschillende verhoudingen, de 4 harmonische verhoudingen welke afgeleid zijn van de muziek.

Maar er is meer aan de hand met de 4 vlakken welke in afbeelding 2 zijn aangegeven met verhoudingen. Deze vlakken hebben namelijk nog een belangrijke eigenschap en dat zijn de afmetingen van deze vlakken. In de afmetingen van de vlakken zijn zoals in afbeelding 3 te zien slechts 4 maten gebruikt; 12ft, 16ft, 24ft en 32ft. Ook deze getallen zijn terug te leiden naar harmonische verhoudingen. Want 12 staat tot 16 als 3:4 en 16:24 als 2:3, 24:32 als 3:4, 12:24 als 1:2, 16:32 als 1:2.

Zoals in afbeelding 4 te zien is het gebouw onder te verdelen met een aantal scheidingslijnen. Zowel in horizontale als verticaal gezien is het gebouw onder te verdelen in 3 vlakken, 3 wat zoals verteld in mijn vorige blog een ultiem getal is. Het eerste échte getal met een begin een eind en een midden. verticaal gezien is het gebouw d.m.v. 2 sub-scheidingslijnen onder te verdelen in 5 vlakken. 5 is volgens Plato het 2e echte getal met een duidelijk begin, eind en midden.

Niet alleen horizontaal zijn deze verhoudingen verwerkt in Villa Malcontenta. Ook verticaal zijn de verhoudingen zichtbaar. In afbeelding 5 is er een dwarsdoorsnede te zien centraal door het huis, oftewel door de centrale ruimte.

De hoogte van deze ruimten zijn ook allemaal te berekenen volgens vaste princiepen die Palladio handhaaft. Over deze princiepen wordt wat verteld in de blog over "The 4 books of Architecture".

Hein de Werd [2027103]

Getallensymboliek

Om de ideeën welke Palladio verwerkt heeft in zijn architectuur is het van belang om een aantal beginselen te kennen/herkennen zoals beschreven door Plato. Plato vond namelijk dat het idee/filosofie hoger stond dan al het 'aardse'. Dit heeft Plato verwerkt in de zogenaamde platonische lichamen:
Je ziet hier de Kubus staat voor aarde, het volgende lichaam is de Tetraëder met dit lichaam kun je vervolgens alle overige lichamen samenstellen. Aarde staat dus volkomen apart van de rest. De overige lichamen welke beginnen met de Tetraëder en eindigt met de Dodecaëder worden steeds een stukje 'ronder', niet weergegeven in de Platonische lichamen maar wel uitvoerig beschreven door Plato in diverse boeken is de niet aardse cirkel. Deze ideale cirkel bestaat enkel in onze gedachten en staat los van al het aardse.

Muziek is de enige vorm welke contact maakt met beide werelden. De wereld van het aardse, aangezien men zelf muziek kan maken en de wereld van het bovenaardse, muziek is namelijk niet tastbaar. Pythagoras had ontdekt dat toonhoogten in de muziek door de maatverhoudingen van gehele getallen kan worden bepaald. Aan de hand van de lengte van snaren kan je de muziek verdelen. Wanneer de snaar de helft korter is dan een ander is de toon een octaal hoger dan van de lange snaar. De verhouding van deze snaren is dus 1:2. Zo is bij een verhouding van 2:3 de interval tussen de tonen een kwint en bij een verhouding van 3:4 is de interval een kwart.

In navolging van deze verhoudingen kwam Plato met de Lambda, een driehoek van perfectie. De klassieke muziek was gebaseerd op 3 intervallen (octaaf, kwint, kwart), vanuit een driehoek (Tetraëder) zijn alle Platonische lichamen op te bouwen (behalve de aarde), en 3 is volgens Plato het eerste echte getal. 3 is namelijk het eerste getal dat een begin, een eind en een duidelijk midden heeft. Vanuit de ideeën van Pythagoras en zijn idee van de perfecte van het getal 3 maakte hij een tweetal getallen rijen.

                1
             2    3
          4          9
      8                 27

De getallenreeksen stoppen bij het getal 27 omdat dit een vorm van perfectie aangeeft, het is namelijk het prefecte getal 3 in de 3e macht. Ook bevat deze getallenreeks 7 cijfers, welke parallel staan met de 7 grondtonen van de harmonische toonladder in de klassieke muziek:

C  D  E  F  G  A  B

Teruggekoppeld naar het eigenlijke onderwerp de architectuur van Palladio. Palladio probeerde absolute harmonie te bereiken in zijn gebouwen en gebruikte hiervoor de verhoudingen zoals Pythagoras en Plato deze hadden bedacht.

Hein de Werd [2027103]

Literatuur:
-Grondslagen van de architectuur in het tijdperk van het humanisme; Wittkower, Rudolf; Amsterdam; 1996 pag. 121 - 164
-Over Plato; de Win, Xavier; pag. 2
-Waarom Wiskunde?; Gielis, Johan; Antwerpen; 2001; pag. 62 - 63
-http://www.aboutscotland.co.uk/harmony/prop.html; Boyd-Brent, J.; About Scotland Art Pages; geraadpleegd op 20-09-'10